به
تازگی سومین کار پژوهشی دکتر فریدون قاسمی در زمینه های تاریخی و اجتماعی توسط نشر
مهری منتشر شده است. پیش از این، کتاب جمهوری اسلامی ایران: از بازرگان تا روحانی در سال
1395 و کتاب مروری بر حملات اسکندر، اعراب و مغول به ایران در سال 1397 ، توسط وی منتشر
شده بودند. ویراستاری این کتاب نیز توسط دکتر سیروس رزاقی پور انجام شده و کتاب از
نثری شیرین برخوردار است.
این کتاب سه جلدی شامل پنج فصل بزرگ است و تعداد
صفحات آن کمی کمتر از دو هزار می باشد. در پایان هر فصل، فهرست کاملی از منابع
مورد استفاده با ذکر جزییات دیده می شود. بدون تردید تکثر، تنوع، و دقت در انتخاب
منابع از امتیازات این کتاب است. در مورد شخصیت ها و رویدادهای تاریخی نظراتی
گوناگون و گاهی متضاد در اختیار خواننده گذاشته می شود تا او در باره آن ها فکر
کند و داوری نماید. فهرست و نمایه دقیق و مفصلی که در ابتدا و انتهای کتاب قرار
دارند به پیدا کردن موضوعات کمک زیادی می کنند. خواننده کنجکاو به راحتی می تواند
بر حسب نیاز و سلیقه خود از بخشی به بخش دیگری مراجعه کند. به عنوان مثال اگر
بخواهد مطالب مربوط به قوام السطنه را پیدا کند، نمایه کتاب او را به بیش از چهل
صفحه مختلف ارجاع می دهد که در بخش های مختلف قرار دارند. می خوانیم که احمد قوام
پنج بار به نخست وزیری رسید، از مقامات کلیدی در هر دو سلسله قاجار و پهلوی بود، و
در بسیاری از رویداهای معاصر کشورمان نقش مهمی بازی کرد. بدین ترتیب مخاطب کتاب با
کسب اطلاع از این رویدادها می تواند در مورد شخصیت مورد نظرش قضاوتِ آگاهانه ای
بکند زیرا نویسنده با وسواس علمی و فارغ از گرایش های عقیدتی به نگارش کتاب
پرداخته است.
فصل اول در مورد دودمان قاجار است، از چگونگی قدرت گرفتن آقا محمدخان تا علت انقراض
این سلسله و به تخت نشستن رضا شاه. جنگ های ایران با روسیه و انعقاد عهدنامه های
ننگین گلستان و ترکمچای از قمست های خواندنی این فصل است. نگاهی هم به ظهور آیین
بابیه می شود. در مورد تلاش های اصلاح طلبانه امیرکبیر و قتل او هم مطالب خوبی جمع
آوری شده است. بخش بزرگی هم به انقلاب
مشروطیت اختصاص داده شده است و خواننده از جدال سنت با مدرنیته آگاهی بیشتری پیدا
می کند.
فصل دوم کتاب در مورد دوران رضاشاه پهلوی می
باشد. در صفحات این فصل از اقداماتی که برای بازسازی کشور انجام شده است آگاهی می
یابیم و با شخصیت های برجسته ای از قبیل محمدعلی فروغی، عبدالحسین تیمورتاش، علی
اکبر داور، و علی اصغر حکمت آشنایی بیشتری پیدا می کنیم. نویسنده کتاب می دانسته
است که موضوعاتی مثل تامین امنیت و تشکیل ارتش مدرن، تاسیس دانشگاه تهران، ایجاد
وزارت دادگستری، احداث راه آهن و توسعه صنعتی کشور مورد علاقه بسیاری از خوانندگان
می باشد. موضوع محدود شدن آزادی های سیاسی و بدرفتاری رضاشاه با مخالفان هم از قلم
نیفتاده است. پایان این فصل به وقوع جنگ
جهانی دوم، اشغال کشور توسط نیروهای متفقین و تبعید رضا شاه می پردازد.
فصل سوم کتاب در باره دوازده سال نخستین حکومت
محمدرضا پهلوی، از سال 1320 تا کودتای 1332، می باشد. در این دوره خاص از تاریخ معاصر ایران وقایعی
اتفاق افتاد که سپهر سیاسی کشور را بکلی تغییر داد و از این رو اطلاع از آنها به
درک بسیاری از تحولات بعدی کمک می کند. در این فصل نیز نویسنده بطور منصفانه ای به
روایت تاریخ پرداخته است. در این دوره به علت پایان ناگهانی سلطه سخت گیرانه
رضاشاه، اشغال کشور توسط بیگانگان، از هم پاشیدن ارتش و نیروهای انتظامی، بازگشتن
روحانیون تندرو از تبعید و آزاد شدن مخالفان سیاسی از زندان، و ملی شدن صنعت نفت
شرایط خاصی بوجود آمد که دارای پیچیدگی هایِ فراوانی می باشد.
فصل چهارم کتاب به دوران دوم سلطنت محمدرضا شاه
پهلوی پرداخته می شود، از کودتای مردادماه 1332 تا انقلاب اسلامی در بهمن ماه
1357. با توجه به انتشار گسترده مطالب نادرست و ساختن روایت های ساختگی توسط رژیم
جمهوری اسلامی در طی چهل و چند سال گذشته، دسترسی به اطلاعات معتبر اهمیت زیادی
دارد. در این فصل هم نویسنده با مراجعه به منابع گوناگون و استفاده از روشهای علمی
تحقیق به کار با ارزش خود ادامه داده است. از رویدادهای مهم این فصل می توان به
این موارد اشاره کرد: محاکمه دکتر مصدق، رویداد 16 آذر در دانشکده فنی، ازدواج شاه
با فرح دیبا، انجام اصلاحات ارضی، رفراندوم ششم بهمن 1341، تاسیس تاسیس سازمان اوپک و افزایش چشمگیر قیمت نفت،
برگزاری جشن های شاهنشاهی، تصرف جزائر سه گانه در خلیج فارس و جنگ در ظفار، تاسیس
سازمان انرژی اتمی، تشکیل حزب رستاخیز، برکناری و دستگیری امیرعباس هویدا و تیمسار
نعمت الله نصیری و اعلام حکومت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری در آبان ماه 1357 و
بالاخره خروج پادشاه از ایران.
فصل پنجم در مورد سرانجام محمدرضا شاه پهلوی و
عملکرد جمهوری اسلامی می باشد. در بخش نخست این فصل، موضوعاتی از قبیل بیماری شاه،
درگذشت وی در قاهره، باورهای مذهبی او و عوامل زمینه ساز انقلاب مورد توجه قرار می
گیرند. در بخش بعدی عملکرد جمهوری اسلامی بررسی می شود که طیف زمانی آن از اعدام
نظامیان و سران رژیم قبل و رفراندوم جمهوری اسلامی تا قتل مهسا امینی و شروع انقلاب زن، رندگی، آزادی می باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر